0
0
Wie was Jacoba van Heemskerck? Er is een redelijke kans dat je het antwoord op deze vraag niet kent. Kunstmuseum Den Haag noemt haar een van de interessantste kunstenaars van de avant-garde in Nederland en ijvert al jaren voor meer erkenning. Zo organiseerde het museum in 2005 een grote tentoonstelling binnen de eigen muren. En nu gaat een aanzienlijk deel van haar werk uit de museumcollectie een jaar lang op reis door Duitsland.
Jacoba van Heemskerck (1876-1923) was een dochter van jonkheer Jacob Eduard van Heemskerck van Beest en Geertruida Berendina de Feyfer. Haar vader, officier bij de Koninklijke Marine, schilderde in zijn vrije tijd zeegezichten, landschappen en stadsgezichten. Van hem leerde ze de eerste beginselen van het schilderen. Later kreeg ze nog les van professionele kunstenaars, onder wie Ferdinand Hart Nibbrig. Ook studeerde ze aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag.
In Den Haag ontmoette ze Marie Tak van Poortvliet, die moderne kunst verzamelde. De twee werden geliefden. Vanaf 1906 ging Van Heemskerck elke zomer naar Domburg, waar Tak van Poortvliet woonde. Daar leerde Jan Toorop en Piet Mondriaan kennen, die haar adviezen gaven. Mondriaan gaf haar tevens enkele lessen. In 1912 bouwde Marie Tak van Poortvliet een atelier voor Jacoba in de tuin van haar huis te Domburg.
Volgens Kunstmuseum Den Haag leverde Jacoba van Heemskerck aan het begin van de twintigste eeuw een belangrijke bijdrage aan het ontstaan van de moderne kunst in Nederland. Net als Mondriaan bewoog ze via het luminisme en kubisme richting de abstracte kunst. Onder invloed van de antroposofische theorieën van Rudolf Steiner streefde ze ernaar de ‘onzichtbare hogere realiteit’ te verbeelden. Ze probeerde uitdrukking te geven aan hoe alles voor haar samenhing: hemel en aarde, lichaam en geest, de aarde en de kosmos. De beeldtaal die ze uiteindelijk ontwikkelde wordt tot het expressionisme gerekend.
In 1913 werd Van Heemskerck lid van de Duitse kunstenaarsgroep Der Sturm, waartoe onder anderen ook Wassily Kandinsky, Gabriele Münter en Oskar Kokoschka behoorden. Geen andere kunstenaar prijkte zo vaak met een afbeelding op het omslag van het gelijknamige tijdschrift als zij.
Van Heemskercks werken uit de collectie van Kunstmuseum Den Haag reizen tot en met juni 2022 langs Duitse musea. In Kunsthalle Bielefeld opent zaterdag 19 juni de tentoonstelling Jacoba van Heemskerck – Kompromisslos modern. Die tentoonstelling reist in september door naar Kunsthaus Stade en en sluit de tournee af in het Edwin Scharff Museum in Neu-Ulm. De expositie omvat behalve een dertigtal schilderijen ook verschillende tekeningen, prenten, mozaïek en glas-in-lood.
Kunstmuseum Den Haag laat dit momentum voor Jacoba van Heemskerck bij onze buren in eigen land niet ongemerkt voorbij gaan. Online neemt het museum de kijker via twee korte video’s mee in het leven en werk van Van Heemskerck. De eerste video vertelt over Jacoba’s leven door de ogen van haar geliefde Marie Tak van Poortvliet. In de tweede video gaat conservator Laura Stamps aan de hand van acht werken inhoudelijk dieper in op het leven en werk van Van Heemskerck.
