0
0
Recensie
Mensen met koptelefoons op hun hoofd bewegen ritmisch door de expositiezalen van Museum Catharijneconvent. Het lijkt hier wel een silent disco aan de gang is. In werkelijkheid zijn de ruimtes het podium voor de muzikale tentoonstelling Gospel. En die swingt de pan uit!
Tekst en foto’s: Evert-Jan Pol
De expositie is mede samengesteld door zangeres Shirma Rouse, die gospel met de paplepel kreeg ingegoten. In de kerk, waar haar oma organiste was, kwam ze al als jong meisje in aanraking met de opzwepende religieuze liederen. En het duurde niet lang voordat ze zelf ook gospels ging zingen in de kerk. Als ambassadeur voor gospel in Nederland was ze eerder dit jaar als coach betrokken bij het EO-televisieprogramma Amazing Grace en nu wil ze ook het museumpubliek kennis laten maken met deze muziek.
Gospel zoals we dat nu kennen ontstaat in de jaren 20 en 30 van de twintigste eeuw in het noorden van de Verenigde Staten. Wegens armoede, segregatie en andere vormen van racisme in het zuiden verhuisden veel Afro-Amerikanen naar de grote steden in het noorden. Daar stichtten ze nieuwe kerken waar zij God op hun eigen manier met zang en dans aanbidden.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
De liederen die ze zongen waren niet zelden spirituals: traditionele religieuze volksliederen die slaafgemaakten zongen op Amerikaanse plantages. Het ontstaan van gospel is daardoor onlosmakelijk verbonden met de slavernij. En hoewel de liederen veelal vrolijk klinken hebben ze dus wel degelijk een serieuze ondertoon.
Het eerste gospelnummer dat een grote hit werd binnen en buiten de Verenigde Staten was Oh Happy Day, dat velen nog steeds bekend in de oren klinkt. In Nederland stond het nummer in 1969 twee weken op de eerste plaats in de Top 40. Wereldwijd ging de single meer dan 7 miljoen keer over de toonbank.
De tekst van het lied komt grotendeels uit de pen van de Engelse predikant Philip Doddridge (1702-1751), zo blijkt uit de tentoonstelling. Hij schreef een hymne die begint met de zin “O happy day, that fixed my choice”. Jaren later componeerde Edward Francis Rimbault (1816-1876) een nieuwe melodie bij de tekst en voegde een refrein toe. Het was de Amerikaanse student en koorleider Edwin Hawkins (1943-2018), die het lied uiteindelijk wereldberoemd maakte. Hij bewerkte de tekst van Doddridge en maakte een nieuw arrangement. Onder de naam The Edwin Hawkins Singers nam hij het lied op, samen met familie en vrienden.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Dit nummer is ook het startpunt van de tentoonstelling Gospel. Op de vloer van een disco-achtige zaal draait een uit de kluiten gewassen langspeelplaat zijn rondjes en veelkleurige lichten dansen door de ruimte. Aan de muur hangen beeldschermen die verschillende vertolkingen tonen van Oh Happy Day.
Hiermee is de toon van de expositie gezet; ook in de volgende zalen speelt muziek een belangrijke rol. Vergeet daarom vooral de audiotour niet mee te nemen. Zelfs ik, als groot audiotourhater, kon er ditmaal niet omheen. Zonder een koptelefoon op je hoofd mis je namelijk veel te veel. Dan hoor je Clara Ward niet zingen en mis je ook de klanken van Mahalia Jackson, die ooit in Utrecht optrad. Evenals de prachtige noten van Sister Rosetta Sharpe. Zij choqueerde in de jaren 30 en 40 de meer conservatieve kerkgangers door samen te werken met jazzbands.
Later gingen meer gospelartiesten samenwerkingen aan met collega’s uit andere muziekrichtingen. Langzaam spreidde gospel zijn vleugels uit over andere stroming. Inmiddels zijn er nog maar weinig muziekstijlen die niet beïnvloed zijn door gospel. Kijk niet raar op als je ook Elvis Presley en de Nederlandse hiphop-muzikant Typhoon langs ziet komen. Zij en vele anderen passeren de revue, in beeld en geluid. De tentoonstelling Gospel is een swingende reis door de muziekgeschiedenis.
Gospel. Muzikale reis van kracht en hoop, t/m 10 april 2023 in Museum Catharijneconvent, Utrecht
Waardering: @@@@@@@@@@
